ΕΚΤΑΣΗ ΕΘΙΑΓΕ

Πανελλήνιος Αρχιτεκτονικός Διαγωνισμός ιδεών για την διαμόρωση της έκτασης ΕΘΙΑΓΕ στην πόλη της Λάρισας (Μη πραγματοποιημένο έργο)

Διάκριση: Τρίτο Βραβείο

Adamakis Architects & Associates – Αδαμάκης Στέφανος -αρχιτέκτονας μηχανικός- Ποσοστό συμμετοχής 50%

-Ασπασία Κουζούπη- αρχιτέκτονας μηχανικός- αρχιτέκτονας τοπίου

-Ελπινίκη Παύλου-αρχιτέκτονας μηχανικός- συνεργάτης αρχιτεκτονικής μελέτης

-Αρχοντή Ιωάννου- αρχιτέκτονας μηχανικός – συνεργάτης αρχιτεκτονικής μελέτης

-Γρηγοριάδης Σίμος- αρχιτέκτονας μηχανικός- συνεργάτης αρχιτεκτονικής μελέτης

Αναστάσιος Μαντέλος- Ανθή Τσιτσά και Συνεργάτες Ε.Ε με δ.τ.’Φορέας ε.ε’ – Ποσοστό συμ. 50%

-Μούντριχας Σπύρος – αρχιτέκτονας μηχανικός

-Μπουραζά Χρυσάνθη- αρχιτέκτονας μηχανικός

-Σκυλοδήμου Λίλη- αρχιτέκτονας μηχανικός

Σύμβουλοι Τοπίου: Νέλλα Γκόλαντα- Εικαστικός – σύμβουλος τοπίου

Αρχιτεκτονική Μελέτη:

-Αδαμάκης Κώστας- αρχιτέκτονας μηχανικός –καθηγητής τμήματος αρχιτεκτόνων πανεπιστημίου Θεσσαλίας.

Στατική Μελέτη:

-Αναστάσιος Μαντέλος – Ανθή Τσιτσά και Συνεργάτες Ε.Ε. με δ.τ. ‘Φορέας ε.ε.’

-Χατζηνικολάου Νίκος- πολιτικός μηχανικός

Η/Μηχανολογική Μελέτη:

-Αναστάσιος Μαντέλος – Ανθή Τσιτσά και Συνεργάτες Ε.Ε. με δ.τ. ‘Φορέας ε.ε.’

-Ζημέρης Δημήτρης- Η/Μηχανολόγος μηχανικός

Σύμβουλοι Γεωπόνοι:

-Παπαδούλης Γεώργιος – καθηγητής Γ.Π.Α. (πρώην Πρύτανης Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών) Τμήμα Επιστήμης Φυτικής Παραγωγής – Τομέας Γεωργικής Ζωολογίας & Εντομολογίας

-Παπαφωτίου Μαρία – καθηγήτρια Γ.Π.Α.

Τμήμα Επιστήμης Φυτικής Παραγωγής- Τομέας Ανθοκομίας & Αρχιτεκτονικής Τοπίου

-Γ. Κόκκορα Μαρία –  Δρ Γεωπόνος – Συνεργάτης Ερευνητής ΤΕΙ Θεσσαλίας

Σύμβουλος Αγρότης:

-Τρικαλιώτης Γιώργος

Σύμβουλος Βιοκλιματικής Προσέγγισης – Εξοικονόμισης ενέργειας:

 -Άρης Τσαγκρασούλης – φυσικός- καθηγητής τμήματος αρχιτεκτόνων Π.Θ.

Σύμβουλοι εικαστικών:

Αλέξανδρος Ψυχούλης- εικαστικός- καθηγητής Π.θ.

Εκπρόσωπος Μελετητικής Ομάδας:

Στέφανος Αδαμάκης – αρχιτέκτονας μηχανικός

Α. ΤΟ ΤΟΠΙΟ

Στην υπαίθρια έκταση του αγροκτήματος ΕΘΙΑΓΕ  προτείνεται η ανάπτυξη ενός τοπίου όπου κυριολεκτικά θα εκτίθεται και θα λαμβάνει χώρα μια μικρής κλίμακας πρωτογενής παραγωγή, συνιστώντας μία πολυσχιδή διαδικασία εκπαιδευτικού χαρακτήρα.  Ο μονίμως ανοικτός φυτεμένος χώρος  προτείνεται να οργανωθεί βάσει  ενός συστήματος  χαράξεων που αναφέρονται στα χωράφια του Θεσσαλικού κάμπου. Οι χαράξεις των αγροτεμαχίων δεν είναι καρτεσιανές, μα λειτουργούν ως οπτικές φυγές προς το μακρινό τοπίο. Μία δέσμη διαδρομών – ‘οικοδιαδρόμων’ που διατρέχουν την έκταση με διαγώνιο τρόπο,  οδηγούν τους επισκέπτες  μέσα από τα χωράφια, να περιηγηθούν και να θαυμάσουν  διαφορετικά είδη σπαρτών και εν γένει καλλιεργειών εκατέρωθεν της πεζοπορικής η ποδηλατικής τους πορείας.  Οι διαγώνιες με αυτές τις κατευθύνσεις  δίνουν οπτική φυγή προς τον Κίσσαβο και τον Όλυμπο. Η προσβασιμότητα σε ΟΛΟΥΣ επεκτείνεται και στον τρόπο που θα βιώνεται το εν λόγω τοπίο, καθώς ανά περιοχές η επιλογή των φυτικών ειδών αλλά και  καθ’ εαυτός ο σχεδιασμός των αστικών στοιχείων του τοπίου θα στοχεύει στην έγερση των αισθήσεων της όσφρησης και της αφής (αρωματικά φυτά, άνθη, οπωρώνες), της ακοής (ροή νερών με διαφορετικούς τρόπους  κι εντάσεις ‘κώδικες νερών’.

Ο Βοτανικός Κήπος προτείνεται να αποτελέσει ένα ανοιχτό θησαυροφυλάκιο της βιοποικιλότητας των τοπικών ποικιλιών των βρώσιμων και παραδοσιακά χρήσιμων φυτικών προϊόντων της Θεσσαλίας.  Θα περιλαμβάνει τις εξής ενότητες: – Τα οπωροφόρα δέντρα της Θεσσαλίας, τα καρποφόρα δέντρα, τα  αμπέλια, τα  περιβόλια, τα αρωματικά φυτά, τα φαρμακευτικά φυτά, την Παραποτάμια βλάστηση του Πηνειού και την Παρακάρλια Βλάστηση . 

Το Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης- ευαισθητοποίησης προτείνουμε να λειτουργεί στο σύνολο των φυτεμένων εκτάσεων της έκτασης, καθώς το εξαιρετικής ποιότητας έδαφος του αγροκτήματος, υψηλής βιολογικής αξίας, ενδείκνυται για εδαφική καλλιέργεια.  Η πρωτότυπη ιδέα που θα μπορούσε να εφαρμοστεί για πρώτη φορά στην Ελλάδα σε τέτοια κλίμακα στο αγρόκτημα ΕΘΙΑΓΕ, είναι η διεξαγωγή των ενεργών  μαθημάτων περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης και εκπαίδευσης των σχολείων του Δήμου Λάρισας και των όμορων Δήμων, στο εν λόγω αγρόκτημα.  Απώτερος στόχος είναι το αστικό-αγροτικό αυτό τοπίο να αποτελέσει θεμέλιο και «κοιτίδα ανάδειξης περιβαλλοντικών πρακτικών και δράσεων»  προάγοντας την κοινωνική συνοχή και τους κανόνες της κυκλικής οικονομίας. 

“Ο ποταμός του χρόνου” “ρέει” σε επανεμφανιζόμενα τμήματα που επιτρέπουν ενδιαμέσως τους ρυθμούς ανάπτυξης της χλωρίδας της περιοχής διασχίζοντας την έκταση των 220 στρεμμάτων προς το πρωταγωνιστικό ορεινό τοπόσημο της Λάρισας τον Κίσσαβο. Ο άξονας της “ΡΟΗΣ” του οδεύει διαμέσου αμπελώνων και αρωματικών φυτών σύμφωνα με τη μελέτη.

Η πλατεία νερού δημιουργείται στον χώρο που βρίσκεται ανάμεσα στο Μουσείο και το Πολιτιστικό Χωριό. Η κατασκευή  των 3d γλυπτών με νερά (μεγάλων διαστάσεων, τμημάτων του γλυπτού πέτρινου ποταμού) δίνουν μια κατασκευαστική ιδέα για την ανάπτυξη ποιοτήτων νερών (ορεινές, πεδινές ροές, καταρρακτώδεις, φυγόκεντρες “δρυστέλα”, μικρά ρυάκια και άλλες ηχογόνες δομές νερών, με αναφορά στο τοπίο και τη διαμόρφωση της κοίτης στην οποία κινούνται).

Β. ΤΟ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΧΩΡΙΟ

Οι αποθήκες που παλιά συνέδεσαν την ύπαρξή τους με την αποθήκευση και διακίνηση των αγαθών του Θεσσαλικού κάμπου και την οικονομία της Λάρισας, σήμερα σε δεύτερο χρόνο καλούνται να παίξουν ένα εξίσου σημαντικό ρόλο στην πολιτιστική και πνευματική ανάπτυξη του τόπου. Μετασχηματίζονται σε μία κυψέλη συντροφικότητας όπου μπορούν να βρουν στέγη όλες οι δημιουργικές δυνάμεις της περιοχής. Ο στόχος της επέμβασης είναι διττός. Αφενός η δημιουργία ενός νέου πολυχώρου καλλιτεχνικών δραστηριοτήτων υπερτοπικού ενδιαφέροντος και αφετέρου η αξιοποίηση και αναβάθμιση μιας εξαιρετικά υποβαθμισμένης , χωρίς υπηρεσίες και υποδομές περιοχής, η οποία με τις νέες χρήσεις εντάσσεται δυναμικά στην ζωή της πόλης.

Η ιδέα στηρίζεται στην αρχή των ήπιων παρεμβάσεων σε βιομηχανικά- γεωργικά  κελύφη – αποθήκες οι οποίες διατηρούν κατά το δυνατόν την δομική τους οργάνωση και οι οποίες συντείνουν να εξυπηρετήσουν με ελαφρές κατασκευές  και διακριτές προσθήκες την νέα χρήση και λειτουργία.

 Η πρόταση στοχεύει μέσω της λειτουργικής, κατασκευαστικής, αισθητικής και ενεργειακής αναβάθμισης των υπαρχουσών αποθηκών να δημιουργήσει ένα ιδιαίτερο, άνετο ανθρώπινο και φιλικό περιβάλλον για την ευχάριστη διαμονή και εργασία των καλλιτεχνών, αλλά και την εξυπηρέτηση των επισκεπτών του συγκροτήματος.

Η λιτή μορφολογική και ογκοπλαστική αντιμετώπιση των αποθηκών ως καθαρών πρισματικών όγκων (μοναδικό υλικό η βιομηχανική σχάρα orsogril), δημιουργεί το απαραίτητο ουδέτερο φόντο για την προβολή και ανάδειξη των έργων των καλλιτεχνών που θα εκτίθενται σε μόνιμες και περιοδικές εκθέσεις στην αυλή του συγκροτήματος, και στους υπόλοιπους εσωτερικούς εκθεσιακούς χώρους.

Οι αποθήκες 1 και 2 μετασχηματίζονται σε studio διαμονής και φιλοξενίας των καλλιτεχνών. Τα διαμερίσματα διαμονής είναι διώροφα. Και στις δύο μεγάλες πλευρές των αποθηκών 1 και 2 κατασκευάζεται ημιυπαίθριος μεταβατικός  χώρος ανεξάρτητος για κάθε διαμέρισμα. Στο όριο των υφισταμένων κτιρίων στην εξωτερική πλευρά των ημιυπαίθριων χώρων τοποθετείται μία δεύτερη όψη- φίλτρο ηλιοπροστασίας από μεταλλική βιομηχανική σχάρα (τύπου orsogrill). Στα σταθερά τμήματα της μεταλλικής όψης αναπτύσσονται φυλλοβόλα αναρριχόμενα φυτά που φύονται στην παρακείμενη υπερυψωμένη H εσωτερική αρχιτεκτονική των χώρων διαμονής και των διαδρόμων κίνησης διαπνέεται από την λογική των βιομηχανικών χώρων – αποθηκών με την χρησιμοποίηση πρωτογενών υλικών όπως του εμφανούς τσιμεντόλιθου, των μεταλλικών διατομών, του κόντρα πλακέ θαλάσσης στο φυσικό του χρώμα, του εμφανούς σκυροδέματος και των βιομηχανικών δαπέδων με εμφανείς τις Η/Μηχανολογικές εγκαταστάσεις. Οι χώροι των εργαστηρίων των καλλιτεχνών και οι αποθήκες των πρώτων υλών χωροθετούνται στην αποθήκη 3 Στην εξωτερική παρειά του κτιρίου τοποθετείται ομοίως δεύτερη μεταλλική όψη – φίλτρο ηλιοπροστασίας και αποφυγής θάμπωσης στο εσωτερικό του χώρου εργασίας των καλλιτεχνών. Τα επιμέρους εργαστήρια οργανώνονται ως ανεξάρτητες μονάδες – κτίρια μέσα στο κτίριο – με λειτουργική αυτοτέλεια και σε επαφή με το εξωτερικό περίβλημα του κτιρίου (φυσικός φωτισμός και αερισμός).

Η αποθήκη 4 μετασχηματίζεται και περιλαμβάνει τις δημόσιες χρήσεις του συγκροτήματος, την αίθουσα πολλαπλών χρήσεων και το καφέ-εστιατόριο. Η χωροθέτηση του καφέ και του εστιατορίου προτείνεται  στο βορεινό τμήμα για να υπάρχει η δυνατότητα υπαίθριας εκτόνωσης και άμεσης επαφής με χώρο πρασίνου. Το δημόσιο κτίριο συνδέεται με τα κτίρια διαμονής και τα εργαστήρια μέσω πλέγματος στεγασμένων μεταλλικών διαδρόμων. Ιδιαίτερα σημαντική στην λειτουργία του συγκροτήματος είναι η λειτουργία του περιβάλλοντος χώρου κυρίως ένεκα του κλίματος που επιτρέπει δράσεις σε υπαίθριο χώρο τους περισσότερους μήνες του χρόνου.

Γ. ΚΤΙΡΙΟ ΠΡΟΩΘΗΣΗΣ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ- ΜΟΥΣΕΙΟ ΕΔΑΦΩΝ ΚΑΙ ΓΕΩΡΓΙΚΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ 

Ο κάμπος της Λάρισας αποτελεί την μεγαλύτερη ενιαία καλλιεργήσιμη έκταση της χώρας. Η ιστορία του τόπου καθώς και οι μνήμες των ανθρώπων έχουν ως κοινό άξονα την αγροτική παραγωγή καθώς και την αγροτική οικονομία. Η έκταση του ΕΘΙΑΓΕ είναι μια κατεξοχήν περίπτωση για την δημιουργία ενός πολύ-λειτουργικού συγκροτήματος με προτεραιότητα στο φυσικό περιβάλλον.

Το Κέντρο Προώθησης Αγροτικής Καινοτομίας αποτελεί την απαραίτητη κτηριακή υποδομή ώστε η τοπιακή  διαμόρφωση καθώς και οι λοιπές δομές που αναπτύσσονται εντός της έκτασης του ΕΘΙΑΓΕ, δηλαδή κυρίως εκείνες του Βοτανικού Κήπου και του Κέντρου περιβαλλοντικής Αγωγής, να συλλειτουργήσουν με την πραγματική Αγροτική Οικονομία. Η συγκεκριμένη έκταση δεν είναι μια αδόμητη περιοχή που δεν έχει προλάβει να καταλάβει ο αστικός χώρος που την προσεγγίζει και σχεδόν την έχει περιβάλλει αλλά αποτελούσε την έκταση όπου το ΕΘΙΑΓΕ χρησιμοποιούσε ως «ζωντανό» βιολογικό εργαστήριο σπόρων και φυτών. Θεωρούμε ότι ο νέο κτήριο πρέπει να έχει πρόσβαση από την οδό Θεοφράστου που αποτελεί τον σημαντικότερο αστικό άξονα που ορίζει την περιοχή μας και ενώνει το πάρκο με τον κεντρικό δρόμο.

Επιπλέον είναι σημαντική για την σύνδεση με την ιστορική συνέχεια της λειτουργίας του ΕΘΙΑΓΕ να βρίσκεται σε συνέργεια με την υφιστάμενη δομή του.

Με αυτές τις κατευθύνσεις η νέα κτιριακή δομή αποτελεί μια σύνθετη και ενδιαφέρουσα λειτουργία διότι πρέπει να συνδυάζει την εκπαιδευτική αναπαραστατική λειτουργία με εκείνη της πραγματικής έρευνας και προώθησης της αγροτικής οικονομίας. Ακόμη  έχει ενδιαφέρον το γεγονός ότι το νέο κτήριο ισορροπεί ανάμεσα στον αστικό ιστό και στην τοπιακή διαμόρφωση καθώς στεγάζει αστικές χρήσεις αλλά ταυτόχρονα εισάγει τον επισκέπτη στο κέντρο περιβαλλοντικής εκπαίδευσης και ευαισθητοποίησης. Τέλος το νέο κτήριο αποκτά μια έντονη συμβολική σημασία « τοπόσημου» ως προς τον ρόλο που η τοπική κοινωνία επιλέγει να  προσδώσει στην αγροτική παραγωγή στην οποία εδράζεται η καταγωγή της. Η αρχική σύλληψη και νοηματοδότηση του κτηρίου είναι η κίνηση του σπόρου που ευρισκόμενος μέσα στη γη, αναπτύσσεται και βγαίνει προς το φως εμφανίζοντας ένα αρχικό εξόγκωμα πριν βλαστήσει και αναπτύξει τον κορμό του. Κατά αναλογία το συγκρότημα έχει συλληφθεί σε τομή ως μια συνεχόμενη κίνηση από την επιφάνεια στο βάθος του εδάφους και πάλι πάνω στην επιφάνεια καθώς επίσης και σε κάτοψη στη σχέση που οφείλει το κτήριο να δημιουργήσει ως προς τον δημόσιο χώρο.

Για αυτό το λόγο θεωρείται σημαντική χειρονομία η δημιουργία ενός κεντρικού υπαίθριου χώρου, μια κεντρική πλατεία αστικού τύπου που διανοίγεται προς το διαμορφωμένο τοπίο του πάρκου και λειτουργεί ως χώρος μετάβασης από το αστικό περιβάλλον στο κέντρο προώθησης αγροτικής οικονομίας και συνακόλουθα στο κέντρο περιβαλλοντικής αγωγής.

Το κέντρο προώθησης αγροτικής οικονομίας συγκροτείται από δύο κτηριακές μάζες που αφορούν το διττό χαρακτήρα του κέντρου δηλαδή την έρευνα και επιμόρφωση παράλληλα με τον εκπαιδευτικό χαρακτήρα των μουσειακών χώρων.

Η βιωσιμότητα του εγχειρήματος αποτελεί βασική προϋπόθεση και κεντρική λογική του σχεδιασμού, και δεν αφορά μόνον τα κτίρια , τα δένδρα, τα φυτά και τις κατασκευές του περιβάλλοντος χώρου. Η βιωσιμότητα είναι πρωτίστως τρόπος ζωής και στόχος είναι η πλήρης ένταξη του ΕΘΙΑΓΕ στην καθημερινότητα της ζωής της Λάρισας και όλης της Θεσσαλίας. Οι προτάσεις και η επιταγή για βιωσιμότητα αντανακλάται παντού και αναδύεται ως ένα από τα πρότυπα κατασκευής , λειτουργίας και συντήρησης των δημόσιων υποδομών. Σκοπός μας είναι η συμβολή στον δημόσιο διάλογο για την βιωσιμότητα και την προστασία του περιβάλλοντος, ευαισθητοποιώντας όλες τις ηλικίες του πληθυσμού, τους μαθητές , τους φοιτητές και τους επισκέπτες.